مقدمه:

درخت عناب با آب وهوای روستای کلاته بالا بسیار سازگار است گواه این ادعا درخت عنابی با بیش از 300سال عمر می باشد  ولی به علت اینکه از درختچه زرشک بیشتر نیاز به آب دارد  از این رو کشاورزان مجبورند از کاشت آن صرف نظر کنند در صورتی که درخت عناب از نظر اقتصادی سود بیشتری نسبت به درختچه های زرشک دارد.

 عناب و خواص دارویی آن 

عناب درختي است خزان‌پذیر كه ارتفاع آن تا 10متر وگاها بیشتر مي رسد نوعي از اين درخت مستقيم و باريك است و نوعي ديگر بصورت كج و معوج بالا مي رود .

منشا این گیاه به چين و آسيا بر می گردد، گرچه بعد ها به طور نامعلومی پراكنده شده و امروز در بخش های گسترده ای از نقاط مختلف زمین دیده می شود .

برگ‌های بیضی شکلش کشیده، بدون کرک، سبز براق ،‌ متناوب و دندانه دار است . گلهاي آن كوچك و برنگ سبز مايل به زرد مي باشد. میوه‌های درخت بیضوی شکل و سفت بوده و طولشان به ۲-۳ سانتی‌متر می‌رسد. عناب نارس سبز و لغزنده بوده و طعمی شبیه به سیب دارد که پس از رسیدن به رنگ قرمز تیره درآمده و چروک می‌خورد. میوهٔ عناب که هسته‌ای دراز و باریک دارد در پاییز به طور کامل می‌رسد. مزهٔ عناب كمي شيرين است  و دارای خاصیت دارویی می‌باشد.

عناب در ظاهر شبيه به خرماست لذا به آن  خرماي قرمز و خرماي چيني نيز می گویند.

در بریتانیا عناب را به صورت خشک‌شده و یا به صورت آب‌نبات‌های طعم‌دار همراه با چای عصر میل می‌نمایند. در کره، چین و تایوان، شربت شیرین میوه عناب را مورد استفاده قرار می‌دهند. در برخی مناطق از عناب برای تهیهٔ سرکه استفاده می‌شود و در آفریقا از آن کیک درست می‌کنند. عناب کنسرو شده و چای با طعم عناب نیز در جهان استفاده می‌شود اما در ایران، پاکستان و هندوستان، عناب را بیشتر به صورت خشک شده استفاده می‌نمایند

تركيبات شيميايي:

عناب داراي لعاب فراوان ف حدود 5% مواد پروتئيني ، 4%مواد قندي و مقدر زيادي ويتامين C و املاح مي باشد . در عصاره آبي چوب عناب اسيد زي زي فيك و اسيد زي زي فوماتيك وجود دارد .

خواص داروئي:

عناب از نظر طب قديم ايران معتدل است . البته ابو علي سينا اعتقاد داشت كه عناب كمي سرد است .

عناب بدليل داشتن لعاب زياد  نرم كننده سينه است

ملين است مخصوصا اگر آنرا با آب و يا شير بجوشانيد

ادرار را زياد مي كند

عناب آرام كننده اعصاب است

خون را تميز مي كند

ضد سرفه است

خواب آور است و بيخوابي را برطرف مي كند

جوشانده پوست درخت عناب داروي ضد اسهال است

آسم وتنگي نفس را برطرف مي كند

براي معالجه و التيام زخمهاي كهنه گرد ريشه خشك شده عناب را روي آنها بپاشيد .

هسته عناب خواب آرو است

خستگي شديد را برطرف مي كند

رشد موي سر را زياد مي كند

جوشانده عناب گرفتگي صدا را برطرف مي كند

جوشانده عناب براي سرفه و درد سينه مفيد است

براي برطرف كردن ورم چشم ، عناب را به چشم بماليد

دستگاه هاضمه را تقويت مي كند

حافظه را تقويت مي كند

كم اشتهايي را برطرف مي كند

هرگاه كه احساس غمگيني كرده و گریه می كنيد يك فنجان دم كرده عناب لبخند به لبهاي شما مي آرود 

و بالاخره براي درمان سرطان آب عناب را با كاهو بخوريد .

طرز استفاده: 

جوشانده عناب : 50 گرم عناب را در يك ليتر آب ريخته و بجوشانيد تا حجم آن دو سوم شود.

جوشانده عناب و جو : 14 دانه عناب را با 25 گرم جو پوست كنده مخلوط كرده و در 2 ليتر آب ريخته و آنقدر بجوشانيد تا جو باصطلاح شكفته شود و 1/5ليتر آّب باقي بماند . اين جوشانده را بگذاريد تا ته نشين شود . سپس روي آنرا برداريد و بنوشيد .

خيس كرده عناب : تعداد 20 دانه عناب را با 30 دانه مويز دانه گرفته و 30 دانه سپستان و 17 گرم شاخه گلدار بنفشه در نيم ليتر آب خيس كنيد و بگذاريد تا صبح بماند سپس آنرا صاف كرده و با 50 گرم شير خشت و 50 گرم ترنجبين مخلوط كنيد تا كاملا حل شود سپس قدري گلاب به آن اضافه كرده و بنوشيد .

 مضرات :  

عناب در اشخاص سرد مزاج توليد گاز و نفخ مي كند . اينگونه اشخاص بايد عناب را با شكر و مويز بخورند . ضمنا عناب نيروي جنسي را كم مي كند بنابراين بايد با غذاهاي محرك مانند عسل خورده شود .

جدول ارزش غذایی برای 500گرم عناب به شرح ذیل می باشد

  گردآوری : وب سایت کلاته بالا

منابع :

كليات گياه شناسي سامانه اطلاع رسانی شبکه پزشکی کشور

پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی امریکا

پارسی طب

قنه ghonneh کما kama

مقدمه: در روزهای پایان سال هموطنان بزرگوارم در جای جای کشور عزیزمان ایران آماده می شوند تا عید باستانی نوروز را هر چه بهتر برگزار نمایند . به همین مناسبت کار هایی از قبیل :خانه تکانی و خرید لباس نو ، آجیل  میوه ، شیرینی ، کادو و ...را انجام می دهند ولی در روستای کلاته بالا این روز ها علاوه بر موارد فوق خرید قنه یا کما از ضروریات مردم روستا است و مردم روستا ،  هر روز منتظرند تا فروشندگان برای فروش قنه (کما) به روستا ی کلاته بالا آمده و یا یکی از افراد فامیل مقداری  قنه (کما)  را از شهر خریده باشد و مردم روستا با تهیه انواع غذا آن را به عنوان  غذایی نوبر میل کنند.

براستی قنه ghonneh کما kama چیست ؟

در گویش های محلی قنه ghonneh ، کما kama ، قرنه یا قرنه کما همان گیاه آنغوزه می باشد.

در کتاب اغت نامه دهخدا در مورد قنه یا همان آنغوزه چنین آمده است .

انگدان . [ اَ گ ُ ] (اِ) گیاهی علفی از تیره ی  چتریان می باشد. این گیاه در اکثر صحاری ایران فراوان است . ارتفاعش 2 تا 2/5 متر و ریشه اش راست و ستبر است . ابر کبیر. حلتیت . انجدان . (فرهنگ فارسی معین ). انگذان . معرب آن انجدان است .

(برهان قاطع) :

تا به مذاق انس و جان ندْهد و ناورد جهان * نکهت گل ز انگدان لذت می ز آمله .

و جهت کلمه عربی آن که انجدان است چنین آمده است

انجدان . [ اَ ج ُ ] (معرب ، اِ) معرب انگدان است و آن را بعربی حلتیت و بیح آنرا اصل الانجدان خوانند . (برهان قاطع) (آنندراج ). در لغت طبری کلوپر گویند. (از انجمن آرا). گیاهی از تیره ی  چتریان که علفی است و پایا میباشد. این گیاه در اکثر صحاری ایران فراوان است . ارتفاعش 2 تا  2/5متر و ریشه اش راست و ستبر است . ابرکبیر. حلتیت . (از فرهنگ فارسی معین ذیل انگدان ). به مازندرانی انجدان طیب را کولاپرنامند و بیخ آنرا بعربی محروق و ساق آنرا بترکی بالدرغان گویند و چون انجدان مطلق مذکور شود مراد تخم آن است و آن دو قسم میباشد یکی طیب و دیگر منتن و ساق نبات آن مجوف و سطبر و بلندتر از قامت و برگ آن شبیه ببرگ کلم و از آن کوچکتر و گل آن چتری مانند شبت وسفید و ثمر آن بعد از رسیدن سفید و مدور و پهن شبیه بدرهم و بسیار خوشبو میباشد و صمغ آنرا حلتیت طیب مینامند و برگ قسم دوم آن مانند صفحه ی  سوخته و پرسوراخ و ساق آن ضعیفتر از قسم اول و ثمر آن سیاه و بسیاربدبو است و بیخ آنرا اشترغار و گیاه آنرا کماه و صمغ آنرا که بسیار بدبو است حلتیت منتن و بفارسی انکزد(انکزه ) نامند و صمغ آنرا بفارسی ژَد و عوام آنرا انگشت گنده نامند. (از مخزن الادویه ). بعضی از اطباء گویند انجدان برگ است و حلتیت صمغ گیاه آن و محروث ریشه ی  آن است . اسحاق بن عمران گفته است انجدان بر دو قسم است قسمی از آن سفید و طیب و خوردنی است که آنرا انجدان سرخسی گویند و ریشه های آنرا محروث گویند و در اغذیه و ادویه بکار رود و دیگر انجدان سیاه منتن است که ببرخی ادویه بیامیزند و صمغ انجدن همان حلتیت است ... ابوحنیفه گوید: محروث ریشه ی انجدان است و محمدبن عبدون گوید: انجدان نباتی است مانند کاشم که در بابل میروید و سبزی فروشان آنرا مانند توابل میفروشند. (از مفردات ابن بیطار ج 1 صص 58 - 59). دیسقوریدوس گوید درخت انجدان را سلقیون گویند و صمغ او را حلتیت خوانند یعنی انگزد و منبت او در زمین دمشق بود و شام وارمنیه و قهستان که او را زمین ماه گویند و زمین نینو و آن زمینی است که آن طرف مصر است و انجدان را بسریانی انکذانا او کاما خوانند... (ترجمه ی  صیدنه ی  ابوریحان ، خطی ). || بعضی گویند نسناس است و آن جانوری باشد شبیه آدمی

معرفی  قنه ghonneh که در ادامه مطلب با نام آنغوزه ذکر خواهد گردید.

آنغوزه با نام علمی (Ferula assa Feotida)، گیاهی است علفی ، چند ساله ، که در آخرین سال عمر گیاه  گلدهي و بذرافشاني آن صورت مي گيرد.آنغوزه  متعلق به خانواده چتریان (Umbelliferea) است .ارتفاع آن به 1 تا حداکثر2 متر مي رسد برگهاي سبز تيره وگلهاي آن برنگ زرد مي باشد که در دامنه وسیعی از نقاط کشور عزیزمان ایران می روید و از سال های بسیار دور تاکنون، به عنوان یک نوع گیاهی دارویی در روستای کلاته بالا مصرف میشده و همچنین جز گیاهان دارویی و صنعتی ایران محسوب می شده است. آنغوزه دارای ریشه کمی ضخیم و گوشتی با ساقه قوی و خشن و خیبری است. مرحله رشد گیاه از اوایل بهار شروع و تا آخر خردادماه ادامه دارد(لازم به ذکر است این دوره نسبت به محل رویش گیاه ،میزان بارندگی و دمای محیط تغییر می کند) سپس دوره خواب بوته‌های نابالغ آغاز و تا بهار سال بعد به‌طول می انجامد. زادآوری این گیاه فقط از طریق بذر صورت می‌گیرد. این گیاه کوهستانی در اراضی بایر و ماسه‌ای خشک و آهکی مناطق گرم می روید .مردم روستای کلاته بالا آنغوزه مورد نیاز خود را از 7فرسنگی روستا محلی به نام پی کمر و بیابان های بیرجند به طرف نهبندان ، بیابان آفریز ، گردنه بردسکن به طرف سبزوار و بهترین نوع آن را از دهنه زیدر مابین میامی وعباس آباد تهیه می نمایند . از ریشه این گیاه یا قسمت پایین ساقه و یقه گیاه با تیغ زدن در اواخر بهار شیره متعفنی در طول تابستان خارج می‌شود که در مجاورت هوا به تدریج سفت می‌شود که تحت نام آنغوزه مورد استفاده قرار می‌گیرد. طعم آنغوزه گس و گزنده و در بعضی از گونه‌ها تلخ و بویی شبیه بوی سیر متعفن و خیلی تند دارد که به‌دلیل ترکیبات شیمیایی آنغوزه می‌باشد. آنغوزه به اشکال مختلف به‌صورت اشکی، توده‌ای، خمیر به بازار تجارت عرضه می‌شود که نادرترین و مرغوب‌ترین شکل آن آنغوزه اشکی یا دانه‌ای است. البته مردم روستای کلاته بالا فقط از برگ های گیاه به عنوان سبزی استفاده می نمایند.

انواع غذاهایی که با گیاه آنغوزه در روستای کلاته بالا تهیه می گردد.

1-  کوکو قنه که شبیه کوکو سبزی تهیه می گردد.

2-  برگ گیاه به عنوان سبزی مصرف می گردد. البته هنوز گیاه می بایست سر از خاک بیرون نیاورده باشد و گرنه برگ آن تلخ وبدمزه می شود

3-  برگ وساقه آن را با آب می پزند و همراه با سیر داغ ، نعناع و گردو با کشک(قروت) میل می نمایند.

4-  نان و پتیر قنه ای : برگ گیاه را خرد می کنند و آن را به خمیر نان اضافه نموده و نان قنه ای را تهیه می کنند .

5-   قنه پلو : برگ گیاه را خشک می کنند و بعد از آب کش نمودن برنج به آن اضافه می نمایند . شبیه شوید پلو

6-   و چندین نمونه غذای دیگر که در مبحث غذا های محلی به آن اشاره خواهد شد.

خواص دارویی گیاه آنغوزه :

1-  آرام بخش و خواب آور است لذا بعد از مصرف آن جدا از رانندگی اجتناب کنید

2-   مسکن است  بخصوص  برای درد کمر و مفاصل بسیار مفید است.

3-   کاهش دهنده فشار خون

4-  محرک نیروی جنسی است.

5-  برطرف کننده بلغم است.

6-  . ادرارآور و ضد سوزش ادرار است.

7-  درمان کننده رماتیسم و نقرس و سیاتیک است.

8-  هضم کننده غذا است.

9-  دم کرده انجدان رومی تمیزکننده خون کبد است.

10-                    درمان کننده امراض سینه از جمله آسم است.

11-                    درمان کننده بواسیر

12-                    برای درمان تب‌ها سودمند است

13-                    برای درمان ذات‌الریه، برونشیت و سرفه و سرماخوردگی به کار می‌رود.

14-                    خوردن انجدان باعث رفع سموم جانوران سمی می‌شود.

15-                    تحريك كننده اشتها بوده و دستگاه هاضمه را تقويت مى كند

16-                    قاعده آور است

17-                    باعث افزایش شیر در انسان و دام می شود ولی طعم آن را عوض می کند

18-                    مواری مثل :حساسیت زا، ، ضد چسبندگی پلاکت‌ها، ضدعفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، ، ضد نفخ، محرک CNS، ، خلط آور، قارچ کش، تقویت کننده رحم و کرم کش آن گزارش شده است .

موارد منع مصرف:زنان باردار، زنان شیرده و کودکان

نوزادان بزرگتر از 7ماه معمولا از خوردن شیر به خاطر بدمزه شدن شیر خوداری می کنند ولی تجربه مردم روستای کلاته بالا حاکی از مسموم شدن نوزادان دارد.

زردآلو از نظر طب قديم ايران سرد و تر است
1)تصفيه كننده خون است
2)عروق را باز مي كند
3)ملين است
4)بوي بد دهان را رفع مي كند
5)تب بر است
6)بعلت داشتن كبالت براي كم خوني مفيد است
7) ورم مفاصل را برطرف مي كند
8) ضد نرمي استخوان است
9)براي قليايي كردن بدن مفيد است
خواص درماني هسته وبرگ زردآلو

مغز هسته از نظر طب قديم ايران گرم و خشك و برگ و گل آن سرد و خشك است .
1- مغز آن تقويت كننده قواي جنسي است
2-روغن مغز هسته را اگر در گوش بچكانيد صداهاي گوش را از بين برده و سنگيني گوش را درمان مي كند .
3-روغن مغز هسته براي نرم كردن پوست مفيد است
4-روغن مغز هسته اگر تلخ باشد كشنده كرم معده و روده است
5-روغن تلخ هسته ورم معقد را از بين برده و سنگ مثانه را خرد مي كند.
6-دم كرده برگ زردآلو براي قطع اسهال مفيد است
7-براي تسكين گوش درد چند قطره از دم كرده برگ زردآلو را در گوش بچكانيد .

چون ريحان بسيار معطر است بنبراين براي معطر ساختن غذاها از آن استفاده مي شود ريحان از لحاظ قديم ايران كمي گرم و خشك است .
)1دم كرده برگ ريحان اثر ضد تشنج درد مقوي و مدر است .
2)دم كرده برگ ريحان معالج سردردهاي ميگرن و عصبي است .
3)خوردن ريحان دستگاه هاضمه راتقويت مي كند .
4)نوشيدن يك فنجان دم كرده ريحان نفخ و گاز معده را از بين ميبرد .
5)برگ ريحان درمان كننده ناراحتي هاي حاصل از نيش حشرات است كافي است كه محل گزش حشرات را با برگ ريحان ماساژ دهيد خارش و درد را برطرف مي كند.
6)جويدن برگ ريحان براي زخم هاي دهان مفيد است .
7)جوشانده ريحان تب بر است .
8)دم كرده تخم ريحان مسكن است .
9)اگر تخم ريحان را بكوبيد و با صمغ عربي مخلوط كنيد داروي خوبي براي درمان اسهال است .
10)تخم ريحان براي رفع دل درد مفيد است .
11)برگ ريحان اثر زيا كننده شير دردو مادران شير ده حتما بايد از اين گياه استفاده كنند .
12)دم كرده دانه ريحان براي درمان ورم كليه و ترشحات زنانه بكار مي رود .
13)دم كرده برگ ريحان درمان كننده سرگيجه است .
14)برگ ريحان را همراه غذا بخوريد در هضم غذا موثر است .
15)اگر گلدان ريحان را جلوي پنجره بگذاريد حشرات و مگس را فراري مي دهد و آنها ودر خانه نخواهند شد

دارچين رمز جواني است و مصرف روزانه آن انسان را سلامت وجوان نگه مي دارد .
دارچين براي زياد شدن و بازيافتن نيروي جنسي نيز بكار مي رود كليه را گرم مي كند و ضعف كمر و پاها راازبين مي برد و كم خوني را درمان مي كند .
دارچين بهترين دارو براي دردهاي عضلاني است و جديدا در آمريكاي شمالي و كانادا كرم هايي ببازار آمده كه داراي دارچين است و براي رفع درد بكار مي رود .
حتما تا بحال متوجه شده ايد كه بعد زا خوردن يك دونات دارچين در همه چيز را زيبا مي بينيد و چقدر آرام هستيد . اين خاصيت دارچين است زيرا دارچين اثر آرام كنده وشاد كننده درد و از بسياري از داروهاي آرام بخش بهتر است . و در حقيقت مي توان گفت دارچين واليوم گياهي است زيرا در دارچين ماده اي است بنام Cinnamodehyde كه روي حيوانات و انسان اثر آرام بخش درد .
اثر مهم ديگر دارچين پائين آوردن تب مي باشد و حتي امروزه دارچين را بصورت قرص و كپسول درآورده اندكه بعنوان تب بر بكار مي رود . شما مي توانيد بآساني با نشويدن يك فنجان چاي دارچين تب را بسرعت پائين بياوريد . دارچين رگها را باز مي كند و اثر خوبي در گردش خون درد .
دارچين خاصيت عجيب ديگري درد و آن قوي كردن مصونيت بدن در مقابل امراض است و حتي مي توان گفت كه اثر پني سيلين و آنتي بيوتيك را به مقدر زيادي درا است . اگر حس كرديد كه ضعيف شده ايد و ممكن است مريض شويد چاي درجين را فراموش نكنيد و حتي اگر سرما خورده ايد يا ضعف شديد دريد چاي دارچين بهترين دارو است .
يكي از دانشمندان انگليسي در كتابي كه قرن نهم تاليف نمود ادعا كرد كه دارچين معده را تميز و آرام و قوي مي كند . بنابراين اگر ناراحتي معده دريد حتما از دارچين استفاده كنيد دارچين با اين همه خواص طعم بسيار خوبي درد . حتي اگر چاي معمولي مي نوشيد آنرابا يك قطعه پوست دارچين بهم بزنيد كه طعم آنرا بهتر كند
بي دليل نيست كه در گذشته سلماني ها كه در حقيقت دكترهاي طب قديم بودند به مشتريهاي خود چاي دارچين مي دادند .

خيار از نظر طب قديم ايران سرد و تر است و خنك كننده بدن مي باشد و به هضم غذا كمك مي كند .
1)خيار حل كننده اورات و اسيد اوريك است بنابراين مرض نقرس را درمان مي كند .
2)خيار ادرار آور است .
3) خيار ادرار آور است .
4)خيار خون را تصفيه مي كند.
5)سوپ خيار حبس البول را از بين مي برد .
6)عصاره برگهاي له شده خيار ايجاد تهوع مي كند بنابراين در مسموميت ها و اختلالات دستگاه جهاز هاضمه مصرف مي شود .
7)خيار عطش را تسكين مي دهد .
8)خيار ملين است .
9)خيار را حلقه حلقه كرده و روي پوست صورت بگذاريد چين و چروكهاي صورت را از بين يم برد و صورت را جوان مي كند.
10)اگر پوست شما چرب است خيار را با آب مقطر بپزيد و با اين آب صورت خود را شستشو دهيد .
11)اگر مي خواهيد هميشه لطافت پوست خود را حفظ كنيد همه روزه از لوسيون زير استفاده كنيد :
يك خيار معمولي را با دو ليون آب بجوشانيد تا حجم آن يك ليوان شود سپس آنرا صاف كنيد و بگذاريد سرد شود بعد 50 گرم بادام خام و پوست كنده را آسياب كرده و با اين آب مخلوط كنيد و بهم بزنيد و با پارچه صاف كنيد و به محلول صاف شده 250 گرم الكل سفيد و يك گرم اسانس گل سرخ اضافه كنيد و كاملا هم بزنيد هر روز از اين لوسيون طبيعي به صورت خود بزنيد تا پوست شما هميشه جوان بماند .مضرات :
اشخاصي كه ناراحتي معده دارند نبايد در مصرف خيار زياده روي كنند زيرا ممكن است باعث اختلال در دستگاه هضم گردد .
خيار نفاخ است چون سريعا در معده فاسد مي شود هميشه بايد آنرا قبل از غذا خورد كه به هضم غذا كمك كند . كسانيكه نمي توانند خيار را خوب هضم كنند بايد آنرا با نمك بخورند .

ختمي از نظر طب قديم ايران سرد و تر است و بطور كلي روي تمام اعضاي بدن مخصوصا روده ها ، ريه ها ، معده ، كليه ها و مثانه موثر است .
خواص گل ختمي
1)ملين و برطرف كننده يبوست است .
2)بيماريهاي تنفسي را برطرف مي كند.
3)سرفه هاي خشك را از بين مي برد .
4)براي رفع گلو درد جوشانده گل ختمي را غرغره كنيد .
5)عادت ماهيانه را منظم مي كند .
خواص ريشه ختمي
1)ناراحتي هاي پوستي را برطرف مي كند و پوست را نرم مي سازد .
2)سرفه هاي خشك را از بين مي برد.
3)تب راپائين مي آرود .
4)اسهال خوني را شفا مي بخشد .
5)ادرار را زياد مي كند.
6)كمي ترشحات عادت ماهيانه را برطرف مي كند.
7)تورم را رفع مي كند.
8)ناراحتي هاي دستگاه ادراري را برطرف مي كند.
9)قند خون را تنظيم مي كند.
خواص برگ ختمي
1-ضماد برگ ختمي در برطرف كردن دمل ها و ورم پستان و روم معده موثر است .
2-براي التيام شكستگي ها ، برگ ختمي را بصورت ضماد درآورده و روي محل شكستگي بگذاريد .
3-ضماد برگ ختمي در برطرف كردن درد سياتيك مفيد است .
4-رعشه را برطرف مي كند.
5-ورم بناگوش را با ضماد برگ ختمي درمان كنيد.
طرز استفاده:
1- خيسانده ريشه ختمي : 10 گرم ريشه ختمي را پوست كنده و خرد كرده و در يك ليتر آب سرد خيس كنيد و پس از 8 ساعت آنرا صاف كرده و نگهدري كنيد اين مايع در رفع اسهال خوني بسيار موثر است .
2-دم كرده ختيم : در حدود 20 گرم ريشه ختمي را تميز كرده و خرد كنيد و آنرا در يك ليتر آب جوش بريزيد و بگذاريد بماند تا سرد شود سپس آنرا صاف كرده و با عسل مخلوط كنيد .
3-دم كرده گل ختمي : 20 گرم گل خشك شده ختمي را در يك ليتر آب جوش بريزيد و بگذاريد بماند تا سرد شود سپس آنرا با قند يا عسل شيرين بكنيد .
4-محلول شست وشوي چشم : نيم گرم گل خشك ختمي را در 150 گرم آب ريخته و به مدت 5 دقيقه بگذاريد بجوشد سپس آنرا سرد كنيد و 5 قطره الكل كامفه در آن بريزيد.
مضرات :
ختمي گياه مفيد و بي ضرري است فقط زنان باردار و مادرانش يدره بايد از زياد خوردن آن پرهيز كنند .كسانيكه سرد مزاج هستند بايد ختمي را با عسل بخورند

از نظر طب قديم ايران اين گياه گرم و خشك است . ماده قرمز رنگي كه در برگهاي چاي كوهي وجود دارد وب ا فشار دادن برگها از آن استخراج مي شود براي التيام زخم ها و درمان سوختگي ها بكار مي رود .
براي تهيه جوشانده و يا دم كرده اين گياه بايد حدود يك قاشق چايخوري برگ و گل خشك گياه را در دو فنجان آب جوش ريخته و آنرا آنقدر بجوشانيد تا يك فنجان باقي بماند سپس آنرا مصرف كنيد .
بطور خلاصه مي توان به مورد زير اشاره كرد :
1)ضد كرم معده و روده مي باشد.
2)ادرار آور وقاعده آور است .
3)گرفتگي صدا را باز مي كند و خلط آور است.
4)براي درمان مرض كزاز بكار مي رود.
5)اگر برگ آنرا بصورت پودر داروريد و روي زخم هاي عميق و متعفن بپاشيد اين نوع زخم ها را خوب مي كند.
6)درمان كننده اسهال و اسهال خوني است .
7)براي درد دنبالچه بهترين دارو است .
8)اگر مشكوك به خونريزي مغزي هستيد و يا احتمال خونريزي مغزي وجود دارد حتما از اين دارو استفاده كنيد .
9)ضعف جنسي را درمان مي كند.
10)درمان كننده بيماري مننژيت است .
11)براي درمان فلج بكار مي رود .
12)سياه سرفه را از بين مي برد.
13)درد پشت و گردن و خشكي گردن را درمان مي كند .
14)براي كم خوني مفيد است .
15)چاي كوهي اشتها را باز مي كند بنابراين مي توان آنرا به بچه ها و افراد مسن كه اشتها ندارند داد.
16)ضد افسردگي مي باشد .
17)درمان كننده بيخوابي است .
18)در درمان سرمخوردگي معجزه مي كند .
19)براي درمان تب و اثر نيش سمي حشرات بكار ميرود.
و بالاخره با تحقيقات جديدي كه دانشمندان روي اين گياه معجزه آسا انجام داده اند و دريافته اند دريافته اند كه چاي كوهي مي تواند ويروسها را از بين ببرد و حتي روي ويروس بيماري AIDS نيز اثر درد .مدتي است كه بيماران مبتلا به ايدز ازاين گياه استفاده ميكنند كه سيستم دفاعي بدن آنها را تقويت كرده وبيماري را تخفيف مي دهد .
دانشمندان مدتي است كه روي اثر چاي كوهي بر ريو سرطان خون تحقيقات دامنه دري راشروع كرده اند و به نتايج درخشاني دست يافته اند .
همانطوريكه قبل گفته شد اين دارو اثر بسيار خوبي بر روي افسردگي درد البته اگر سه متوالي از اين دارو استفاده شود حالات افسردگي را از بين برده بيخوابي را مداوا مي كند و بيماران اعتماد بنفس خود را باز مي يابند .

مضرات :
كسانيكه از قرص ضد بارداري ، داروهاي آسم و ضد سرماخوردگي و حساسيت استفاده مي كنند نمي توانند چاي كوهي مصرف كنند .